Muzeum Bitwy nad Bzurą
mieści się w budynku klasycystycznego
mauzoleum, wzniesionego w roku 1840, jako kaplica
grobowa dla ówczesnych właścicieli Kutna - Walentyny
z Gliszczyńskich i Feliksa Mniewskich. Po
przeprowadzonym w latach 1967-1969 remoncie obiektu
w 1969 otwarto tu Muzeum Bitwy nad Bzurą.
Jest
to rotunda, czyli budynek na planie koła
z wejściem w formie portyku, nakryty
kopułą z latarnią. Wnętrze zdobią klasycystyczne
dekoracje wykonane w stiuku. Budynek jest częścią
założenia pałacowego, w którego skład wchodzi
pobliski późnobarokowy pałac.
Zapraszamy na
wirtualny
spacer po
Muzeum
Ekspozycja
muzealna ukazuje przebieg dramatycznych walk, jakie
toczyły nad Bzurą oddziały polskie dowodzone przez
generała dywizji Tadeusza Kutrzebę. Zebrane pamiątki,
zdjęcia, elementy uzbrojenia, umundurowania
dokumentują największą bitwę Kampanii Wrześniowej
1939 roku.
Do ciekawszych eksponatów możemy
zaliczyć: kurtkę mundurową wz. 1936 pułkownika
dyplomowanego Mieczysława Mozdyniewicza, ciężki
karabin maszynowy systemu Browning wz. 1930 oraz
granatnik wz. 1936 kaliber 46 mm.
Większość
prezentowanych na wystawie zbiorów przekazali sami
uczestnicy bądź rodziny uczestników Bitwy nad Bzurą.
Duża część pamiątek pochodzi ze znalezisk na terenie
walk.
W 2002 roku ekspozycja została wzbogacona o kopie umundurowania i elementy wyposażenia wojsk niemieckich z września 1939 roku.
W części dolnej kaplicy obok gablot z eksponatami i fotografiami została umieszczona diorama przedstawiająca plastycznie położenie wojsk jednostek polskich i niemieckich na dzień 9 września 1939 roku.
We wrześniu 1999 roku, po poświęceniu grobu i tablicy ekspiacyjnej, urny z prochami Mniewskich zostały umieszczone w niszach grobowych.
Na placu przed budynkiem Muzeum znajduje się "Mur pamięci", na którym umieszczone są tablice upamiętniające zmagania polskich formacji w Bitwie nad Bzurą.
Co roku podczas uroczystości obchodów rocznicy Bitwy nad Bzurą, w tym miejscu składane są kwiaty.
Bitwa nad Bzurą była największym starciem w wojnie obronnej 1939 r. W literaturze przedmiotu znana jest też jako Bitwa pod Kutnem. Zapoczątkowało ją przejęcie przez stronę polską lokalnej inicjatywy operacyjnej. Po stronie polskiej w walkach uczestniczyły dwie armie: „Pomorze” i „Poznań” liczące około 200 tysięcy żołnierzy, pod bezpośrednim dowództwem generała dywizji Tadeusza Kutrzeby.
Na przełomie 7 i 8 września wycofujące się armie polskie znalazły się w rejonie Łęczycy, Włocławka i Płocka. Sztab generała Kutrzeby został przeniesiony do wsi Głogowiec. Bitwa rozpoczęła się uderzeniem Grupy Operacyjnej „Zachód” pod dowództwem generała brygady Edmunda Knolla-Kownackiego siłami trzech dywizji: 14, 17 i 25 na Stryków. Miała ona na celu rozbicie niemieckich dywizji z 8 Armii rozciągniętych od Łodzi do Warszawy.
11 września w rejonie Łowicza wsparła to natarcie Grupa Operacyjna gen. bryg. Mikołaja Bołtucia z Armii „Pomorze”. Pozostałe siły Armii „Pomorze” osłaniały atak z kierunku północno-zachodniego przed działaniami zaczepnymi 4 Armii niemieckiej od strony Włocławka i Płocka. Wojska polskie odebrały Łęczycę, Piątek, Bielawy, Łowicz, stoczyły szereg zwycięskich potyczek w Górze Św. Małgorzaty, Małachowicach, Walewicach, Mąkolicach, Celestynowie.
Do 12 września czołowe oddziały z grupy generała Edmunda Knolla - Kownackiego dotarły do rejonu na północ od Łodzi. Wieczorem, 12 września generał dywizji Tadeusz Kutrzeba przerwał atak i nacierające jednostki polskie zostały wycofane za Bzurę.
14 września główne
siły Armii Pomorze dowodzone przez gen. dyw.
Władysława Bortnowskiego ponownie podjęły działania
zaczepne w rejonie Łowicza. Oddziały polskie
powtórnie zdobyły Łowicz. Nie osiągnęły jednak
większego sukcesu i po meldunku o zagrożeniu
pancernym znów wycofały się za Bzurę.
W dniach 15 i 16 września Armia „Pomorze” zajmowała pozycje obronne na linii Bzury i Słudwi, a oddziały Armii „Poznań” przeszły w rejon Sochaczewa i przygotowywały się do bezpośredniego uderzenia na Warszawę. W rejonie Sochaczewa wywiązały się zacięte walki z niemieckim 16 korpusem pancernym, który zablokował w tym rejonie drogi odwrotu. Próba przedostania się na drugą stronę Bzury udała się 15 i 25 DP, reszta wojsk została powstrzymana. Oddziały polskie okrążono na zachodnim brzegu rzeki. Z okrążenia udało się wyrwać jedynie nielicznym oddziałom, które przebiły się przez Puszczę Kampinoską do Warszawy i Modlina. Główne siły polskich armii zostały okrążone i rozbite. Około 22 września ustał opór naszych wojsk.
Straty Polaków
poniesione podczas trwania bitwy
wyniosły ok. 16000 poległych żołnierzy, w
tym trzech generałów: Mikołaj Bołtuć,
Stanisław Grzmot-Skotnicki i Franciszek Wład; około
34000 żołnierzy odniosło rany, a około 150000 dostało się do niewoli.
Bitwa nad Bzurą zakończyła się klęską wojsk polskich. Przeszła do historii jako największa bitwa oręża polskiego, największa bitwa Kampanii Wrześniowej i jedyna, kiedy w tej kampanii wojska polskie osiągnęły przewagę taktyczną.
Muzeum Bitwy nad
Bzurą zaprasza do zwiedzania codziennie oprócz
poniedziałków.
W niedziele wstęp bezpłatny.
Email: mbb@muzeumkutno.com