Wiek osiemnasty, a zwłaszcza pierwsza połowa to okres w naszej historii kojarzony w powszechnej opinii jako zmierzch i upadek świetności Rzeczpospolitej szlacheckiej. Czy jednak na pewno możemy tylko w negatywnym świetle opisywać 1. połowę XVIII wieku i władców wówczas rządzących naszym krajem ? Na to pytanie postarali się odpowiedzieć wybitni znawcy epoki z ośrodków naukowych całej Polski. W Kutnowskim Domu Kultury 7 listopada 2014 roku odbyła się sesja popularno – naukowa „Między Dreznem a Warszawą. Kultura i dwór czasów saskich”. Jej organizatorem było Kutnowskie Towarzystwo Historyczne i Muzeum Regionalne w Kutnie.
Podczas sesji zostało wygłoszonych 8 referatów:
prof. dr hab. Alina Żórawska -Witkowska (Uniwersytet Warszawski), „Muzyczna kultura na polskim dworze Augusta II i Augusta III”;
prof. dr hab. Jarosław Poraziński, (Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu), „Rzeczpospolita Obojga Narodów i Saksonia pod wspólną koroną 1697-1763. Historyczna szansa czy pomyłka historii?”;
dr hab. Adam Perłakowski (Uniwersytet Jagielloński), „Dwór saski w Dreźnie i Warszawie. Mity, fakty i badawcze problemy”;
dr hab. Jakub Sito (Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie),„Architekci warszawskiego „Bauamtu” w służbie Augusta II i Augusta III”;
prof. dr hab. Tomasz Ciesielski, (Uniwersytet Opolski), „Organizacja poczty i ochrona szlaków prowadzących z Warszawy do Drezna w czasach unii polsko-saskiej”;
dr hab. Filip Wolański (Uniwersytet Wrocławski), „Podróże mieszkańców Rzeczypospolitej w XVIII w., jako źródło transferu kulturowego”;
Joanna Borowska (Stowarzyszenie „Saski 2018), „Pałac Saski w świetle badań archeologicznych przeprowadzonych w Warszawie w latach 2006 i 2008”,
dr Piotr Stasiak (Muzeum Zamek w Oporowie, Kutnowskie Towarzystwo Historyczne), „Kutno w czasach dynastii Wettinów. Projekt naukowo – edukacyjny i badania źródłowe”.
Ponadto została przedstawiona prezentacja przygotowana przez Agnieszkę Gryz- Männig (Niemiecko-Polskie Towarzystwo Saksonii Towarzystwo Współpracy Saksońsko-Polskiej t. z.), pt. „Turystyczny szlak rowerowy Drezno – Warszawa”. Jest to bardzo ciekawa forma aktywnego kultywowania tradycji historycznych związanych z unią polsko – saską.
Naukowcy w trakcie swoich wykładów przedstawiali fakty i omawiali mity narosłe przez kolejne stulecia wokół Wettinów i ich czasów, przybliżali zagadnienia związane z funkcjonowaniem unii polsko – saskiej, wpływ tej unii na kulturę muzyczną, czy architekturę. Ze względu na kutnowski pałac podróżny Augusta III, jedyny zabytek architektury po czasach saskich w Polsce, ważnym tematem była również tematyka związana z podróżowaniem i funkcjonowaniem poczty.
W sesji licznie wzięła udział młodzież kutnowskich szkół oraz przedstawiciele władz samorządowych prezydent miasta Kutno Zbigniew Burzyński i zastępca prezydenta Zbigniew Wdowiak oraz przedstawiciele instytucji kulturalnych z Kutna i województwa łódzkiego, a także środowisk uniwersyteckich.
Inspiracją do zorganizowania sesji poruszającej tematykę czasów saskich był najstarszy zabytek położony na terenie miasta – „pałac saski” Augusta III. Dodatkowym motywem były opinie jakie, zwłaszcza po częściowym spaleniu obiektu w 2003 roku, padały ze strony części mieszkańców Kutna o konieczności zburzenia tej, jak się wyrażano, „szopy”, co jest dowodzi braku szerszej wiedzy wśród mieszkańców na temat „pałacu saskiego” i czasów, w których powstał. Stąd m.in. zrodził się pomysł, aby podjąć działania, które w szerszym zakresie pozwolą zaszczepić wiedzę na temat tego obiektu i zintegrować lokalne społeczeństwo wokół idei odbudowy i rewitalizacji tego wyjątkowego zabytku, co jest przewidywane w Strategii Rozwoju Miasta Kutna na lata 2014 – 2020 i na co już zostały zabezpieczone fundusze.
Potrzebna jest wciąż realizacja szeregu przedsięwzięć opartych o badania źródłowe i nowe dokumenty oraz opracowania, których celem będzie popularyzacji jednego z najciekawszych zabytków nie tylko Kutna, ale unikatowego także w skali kraju.
Podejmując dalsze działania warto pamiętać o tym, iż pałac saski ma także szerszy kontekst historyczny, odnoszący się do stosunków polsko – saksońskich, które nie skończyły się wraz z końcem panowania w Polsce dynastii Wettinów, a wręcz przeciwnie. Odtąd Drezno miało stać się dla następnych pokoleń Polaków, zwłaszcza w okresie zaborów, „drugim domem”. Także dla postaci związanych z Kutnem i okolicami (Maciej Wodziński, Karol Włodek). Odrestaurowany pałac podróżny położony między Dreznem a Warszawą może stać się swoistego rodzaju nośnikiem pamięci o unii polsko – saksońskiej i losach Polaków udających się na emigrację do lub przez Drezno. Podjęte starania kutnowskiego samorządu i Kutnowskiego Towarzystwa Historycznego być może pozwolą w nieodległej przyszłości na powrót do życia tego obiektu w wymiarze ponad lokalnym i nawiązanie do jego dawnej świetności.
